ساسان فاطمی در شب آواز ایرانی مطرح کرد:
خوانندگان آوازهای غیر ضربی کمتر مورد شماتت قرار می‌گیرند
ساسان فاطمی می گوید: وقتی آواز موزون نیست و با ساز ضربی همراه نمی‌شود؛ مسئله موسیقی بودن که مشمول احکام فقهی است نیز کمتر است. یعنی کسانی که این نوع آوازها را می خوانند کمتر مورد شماتت قرار می‌گیرند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نخستین برنامه از سلسله نشست‌های ماهانه شب آواز ایرانی شنبه (بیست‌وسوم خرداد 1394) به همت مرکز موسیقی حوزه هنری و با حضور استادان، هنرجویان و علاقه‌مندان موسیقی و آواز ایرانی برگزار شد.
در این برنامه که با توجه به اولین بودن در نوع خودش کیفیت مناسبی را فراهم کرده بود؛ پس از اعلام ریز برنامه‌ها توسط سعید بیابانکی (شاعر و مجری)، علی شیرازی (خواننده و روزنامه‌نگار) به عنوان مبدع نشست با یادآوری خاطره‌ای از پیرمرد نام آشنا و فقیری که روزی در گوشه‌ای از شهر، سبک استاد ادیب خوانساری را با مهارت زمزمه می‌کرده گفت: «هدف از راه‌اندازی شب آواز ایرانی دقیقاً معرفی و شناساندن چنین چهره‌هایی است. کسانی که هر یک از ما اهالی موسیقی در گوشه و کنار یک یا چند تن از آنها را می‌شناسیم و به دلیل بی‌رونقی فضای موسیقی و آواز ملی‌مان ناشناس هستند و خواسته و ناخواسته دارند از عرصه مورد علاقه‌شان کناره می‌گیرند.»
او در ادامه ضمن توضیح درباره سه هدف عمده این برنامه افزود: «در اینجا قرار است ضمن معرفی استعدادهای جوانی که در گوشه و کنار کشورمان حضور دارند، از هنر خوانندگان ناشناخته‌ای که به میانسالی رسیده‌اند و متأسفانه هنوز آن‌چنان که باید و شاید نتوانسته‌اند به هنرنمایی بپردازند بهره ببریم. به موازات این دو کار مهم نیز می‌کوشیم تا از پاسداشت و تجلیل از هنر استادان پیش‌کسوت و غافل نشویم. به‌علاوه اینکه برگزاری سخنرانی‌هایی با موضوع آواز یک قسمت تعیین‌کننده از کار ما خواهد بود.»
شیرازی در پایان صحبت‌هایش دست یاری به سوی همه دوستداران آواز و موسیقی دراز کرد و گفت: «در این مسیر دشوار ما به دستان گرم همه شما احتیاج داریم و همچنین به پیشنهادها و معرفی آوازخوانان ناشناخته، حضور و همراهی و از همه مهم‌تر اجراهای آواز توسط همه شما خوانندگان گرامی کشورمان.»
پس از او اشکان کمانگری خواننده جوان به همراه سنتور حسین حراج‌زاده نخستین آواز این برنامه را در دستگاه چهارگاه اجرا کردند.
در ادامه ساسان فاطمی (اتنوموزیکولوگ، محقق، استاد دانشگاه) به بررسی جایگاه آواز در فرهنگ ایرانی پرداخت. این پژوهشگر با تاکید بر این که آواز در تمام فرهنگ‌ها اهمیت بیشتری نسبت به ساز داشته، گفت: فارابی موسیقی را از نظر نقص و کمال تقسیم‌بندی می‌کند و موسیقی‌ای را که صرفا از ساختارهای صرف موسیقایی بهره ببرد در قطب نقص قرار می‌دهد و اگر با آواز ترکیب شود و شخص را متاثر کند در قطب کمال قرار می‌گیرد.
فاطمی موسیقی با وزن یا ریتم و موسیقی غیر ضربی را از دوبخش موسیقی ایرانی برشمرد و افزود: آواز ایرانی، موسیقی غیر ضربی است که در فرهنگ ما نسبت به موسیقی ضربی از ارزش بیشتری برخوردار است؛ چرا که هم تخصص و تکنیک بیشتر هنرمند را می‌طلبد و اجرای آن مشکل‌تر است و هم شنونده این موسیقی باید ظرافت‌هایی داشته باشد که آواز را درک و دنبال کند و ملول نشود بنابراین مخاطب خاص و فرهیخته جامعه است.
او در ادامه گفت: به خاطر پائین بودن «موسیقیت» آوازهای غیر ضربی، این نوع موسیقی کمتر مورد اعتراض جامعه‌ای که گرایش مذهبی بیشتری دارند قرار گرفته است. در واقع وقتی آواز موزون نیست و با ساز ضربی همراه نمی‌شود آن مسئله موسیقی بودن که مشمول احکام فقهی است نیز کمتر است. یعنی کسانی که این نوع آوازها را می‌خوانند کمتر مورد شماتت قرار می‌گیرند. چون این نوع موسیقی برای تعریف موسیقی نیست و «موسیقیت» ماجرا، چندان در چشم نیست.
وی افزود: معمولاً خوانندگان مختلفی که به این فضا تمایل دارند از این راه برای امرار معاش استفاده نمی‌کنند و این به خودی خود به هنرمند این حوزه موسیقی تشخص می‌بخشد و وجهه تخصصی و حرفه‌ای ماجرا را بالاتر می‌برد. به هر ترتیب «شعریت» این موسیقی بیشتر است چرا که یکی از محمل‌های مهم حفظ ادبیات کلاسیک ما از گذشته تا به امروز همین آواز بوده است. همین موضوع نشان می‌دهد که این نوع آواز از نظر مؤلفه ادبی اهمیت بسیار بالا دارد.
پس از سخنرانی فاطمی، رضا رضایی‌پایور از چهره‌های قدیمی آواز پس از انقلاب به همراه سنتور امید داورزنی و تنبک برادرش حمید داورزنی قطعه‌هایی را در ابوعطا به همراه تصنیف مشهور بهار دلکش اجرا کردند
بخش بعدی برنامه با صحبت‌های ابتدایی داوود فیاض شروع شد. او به تازگی اجرایش از ردیف استاد اسماعیل مهرتاش را رونمایی کرده که به همین مناسبت چند جمله درباره استادش گفت. سپس به همراهی تار دخترش بهاره فیاضی قطعاتی از همان ردیف منتشر شده را در دستگاه چهارگاه اجرا کرد. آخرین بخش از برنامه را آواز عبدالله وطن دوست در دستگاه همایون تشکیل می‌داد.
در این مراسم جمعی از اهالی آواز سنتی، هنرجویان و کارشناسان موسیقی در سالن سوره حوزه هنری حاضر شدند که می‌توان به چهره‌هایی نظیر علی رستمیان، مظفر شفیعی، علی جهاندار، ساسان فاطمی، داود فیاضی، دکتر فاضل نظری (مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری و شاعر)، سید علیرضا میرعلینقی، مهران مهرنیا، سیدعلی مصطفوی، شفیع شجاعی ادیب (حافظ‌پژوه)، محمد موسوی (مدیر نشر ماهور)، اکبر ثابت کسایی (بازیگر تئاتر) اشاره کرد.
برنامه بعدی شب آواز ایرانی قرار است آخرین شنبه ماه رمضان در سالن سوره حوزه هنری برگزار شود.
تعریف جایگاه آواز در فرهنگ ایرانی و
گرایش خوانندگان متشخص به آوازهای غیرضربی از جمله مباحثی بود که در اولین ویژه
برنامه «شب آواز ایرانی» مرکز موسیقی حوزه هنری مطرح شد.
